Grafika komputerowa Wolność i Swoboda autorstwa Paskala Kołtana zasłużyła na pierwsze miejsce z uwagi na syntetyczną strukturę estetyczną, warstwę interpretacyjną oraz narracyjny kontekst lokalny i historyczny. Artysta posługuje się techniką pixel art – estetyką retrogamingu z epoki 8/16-bitowej, która stanowi kulturowy wehikuł transformacji wizualnej lat 90., pełen kiczu, koloru i bazarowej swobody. Kompozycja opiera się na ekstremalnym kontraście wizualnym i narracyjnym: jaskrawa, neonowa paleta (dominujący róż/fuksja i turkus; jakże obecne zestawienie dla tamtego okresu zarówno w odniesieniu do dresowej garderoby, czy postmodernistycznej architektury) zderza się z symbolami wagi państwowej i katastroficznej. Krzyż, górujący nad sceną, jest bezpośrednią aluzją do Wrocławskiego Krzyża Dziękczynnego (1998), wzniesionego na pamiątkę Powodzi Tysiąclecia (1997). Ten trop jest kluczowy: łączy on temat wolności lat 90. z realnym kryzysem, solidarnością społeczną i nadzieją – elementami, które w tekście konkursowym definiują chaos tamtej epoki. Pod tym symbolem traumy i odrodzenia oraz na tle fasady z Godłem RP umieszczona jest upadła postać, przypominająca bohatera jednej z popularnych w tamtym okresie gier platformowych. Figura ta stanowi gorzki komentarz do ceny, jaką jednostka zapłaciła za nową, post-PRL-owską swobodę i dążenie do „pierwszego miejsca” w drapieżnej, rodzącej się gospodarce rynkowej.

Praca Tomasza Łowieckiego, pomimo braku tytułu, stanowi plakatowy manifest estetyki lat 90., co zapewniło jej wysoką lokatę. Głównym atutem kompozycji jest błyskotliwa synteza symboli narodowych i korporacyjnych, charakterystyczna dla okresu dynamicznego wchodzenia polskiej kultury w struktury globalnego kapitalizmu. Plakat operuje minimalistyczną, lecz silnie kontrastową paletą barw, co nawiązuje do kolorystyki narodowej i wyrazistej grafiki reklamowej tamtej dekady. Typografia została użyta jako kluczowy element narracyjny: słowo „wolność” zapisano pociągnięciem pędzla o ekspresyjnej formie, co stanowi bezpośredni cytat graficzny z logotypu „Solidarności”. Ten zabieg osadza odzyskaną wolność w dziedzictwie politycznym i etosie walki lat 80. Słowo „swoboda” natomiast jest zakomponowane twardymi, geometrycznymi czcionkami i czerpie z identyfikacji wizualnej globalnych marek. W tle dominuje ikoniczny logotyp firmy Adidas, który w latach 90. stał się synonimem zachodniej konsumpcji i statusu. Użycie innych krojów czcionek, nawiązujących do logotypów takich gigantów jak Marlboro, Sony czy Daewoo, tworzy graficzną mozaikę pierwszych lat wolnego rynku. Całość jest doskonałym przykładem zderzenia tożsamości historyczno-politycznej z tożsamością konsumpcyjną.

Jury przyznało ex aequo trzecie miejsce dwóm pracom, które w diametralnie różny, lecz komplementarny sposób uchwyciły ducha surowej autentyczności lat 90. Praca Dominiki Frydrychowicz, czerpiąca tytuł z popularnego wówczas wśród młodzieży rymowanego powiedzonka Na trzy paski lecą laski, to wysoko skontrastowany, tonalny esej o dominacji popkultury i życia osiedlowego. Kompozycja zdominowana jest przez subiektywny, dynamiczny pierwszy plan – powiększoną nogę w spodniach dresowych z emblematycznymi trzema paskami. Ten motyw jest ikoną subkultury, ale też synonimem aspiracji i stanowi symbol statusu w nowej Polsce. Jednocześnie, tak przedstawione, fragmentaryczne ciało, w kontraście do surowego, blokowiskowego tła, zdaje się odzwierciedlać przytłoczenie jednostki na tle szarej, postkomunistycznej architektury. Na szczególne uznanie zasługuje wyrazista, kunsztowna kreska autorki. Natomiast Marta Gaczyńska, przy użyciu techniki linorytu traconego i scratchingu (rysy), skupia się na miejskim mikroświecie i rewolucji informacyjnej. Centralnym punktem pracy jest kiosk, który w latach 90. był pierwszym, powszechnie dostępnym centrum informacji i konsumpcji, miejscem, do którego lokalna społeczność ściągała po nowe, dotąd niedostępne treści i by oglądać dobra wystawione w witrynie. Zawarty w niej gęsty kolaż typograficzny i figuratywny symbolizuje eksplozję informacji i dóbr po 1989 roku. Dodatkowe wydrapane komunikaty (np. osobiste pretensje, lokalne chluby) na elewacji obiektu są kluczowym elementem narracyjnym, podkreślającym wolność słowa i wypowiedzi. Atrakcyjność kiosku jako lokalnego punktu zbieżności czyni go idealną przestrzenią dla tej anarchicznej i intymnej ekspresji graffiti.

Jury przyznało pięć równorzędnych wyróżnień pracom, które doskonale oddały niuanse tematu, jednocześnie poszerzając bogactwo prezentowanych na ekspozycji środków ekspresji wizualnej.

Karolina Załoga-Żytkiewicz (Remanent po domówce) wyróżnia się humorystycznym, ale szczegółowym i socjologicznie precyzyjnym oddaniem klimatu wnętrza i biesiadowania lat 90. Kompozycja jest kreatywnym, gęstym kolażem cyfrowym elementów wyposażenia, gdzie centralne miejsce zajmuje stół zastawiony ikonicznymi produktami transformacji: butelką Coca-Coli, wódką, sokami Tymbark, czy waflami i galaretkami w intensywnych kolorach. To dokumentalna, wizualnie bogata rekonstrukcja estetyki wnętrz, w której boazeria i kula dyskotekowa symbolizują prywatne sfery wolności i swobody osobistej. Jej formalną zaletą jest dynamiczny layout i wyczucie barwy, które rezonuje z pojęciem prostej obfitości.

Sylwia Zdzichowska stworzyła w technice mieszanej (przedruk i kredka) ironiczny portret dziecka na tronie, symbolizujący narodziny indywidualizmu i konsumpcjonizmu jako nowej ideologii wolności. Dzieło może być interpretowane także jako autoportretowy, biograficzny zapis dziecięcej kondycji psychofizycznej autorki. Dziecko z jabłkiem w dłoni, osadzone na masywnym fotelu stylizowanym na tron, nosi symboliczną złotą koronę i rajtuzki, a w tle widzimy prozę życia – jej dziecięce rysunki, zapiski pierwszych poznanych symboli i słów, co świadczy o bezpośredniej, nieskrępowanej radości i swobodzie bycia.

Julia Chorążak (No sticking) wyróżniona została za celowe, bezpośrednie i nostalgiczne odwołanie do ikony kultury masowej lat 90. Praca to hyper-realistyczna kompozycja złożona z powiększonego logotypu gumy do żucia TURBO – symbolu zachodniego specjału i bazarowej wymiany). Ten motyw jest zestawiony z Fiatem Cinquecento, który stoi pozbawiony kół, oparty na cegłach. Jest to mocny, autoironiczny komentarz do niedopasowania między aspiracjami, a surową, post-transformacyjną rzeczywistością. Formalna zaleta pracy tkwi w precyzji renderingu i wyczuciu symboliki masowej, która jest natychmiast rozpoznawalna.

W tryptyku cyjanotypii (Play) Maria Pasiechko ukazuje symbole technologicznej rewolucji lat 90.: kasetę magnetofonową i interfejs użytkownika zestawione ze sceną spotkania. Charakterystyczny, melancholijny błękit tych prac silnie rezonuje z tonem utworu „Behind Blue Eyes” zespołu Limp Bizkit, który wyświetla się w interfejsie Winampa, sugerując nostalgiczną i nieco samotną refleksję nad początkami cyfrowej swobody i ulotnością chwili. Estetyka cyjanotypii, z jej duchem wczesnej fotografii technicznej, dodaje tym popkulturowym motywom wrażenia historyczności i dystansu.

Marcin Grabia za sprawą czystej fotografii (Made in Poland) stworzył celną, minimalistyczną i uniwersalną metaforę geopolityczną i socjologiczną lat 90. Praca operuje klasycznym, fotograficznym przedstawieniem flagi niemieckiej, ułożonej w fałdy, co sugeruje obecność i dominację zachodniego kapitału. Ten motyw stanowi także bezpośrednie odniesienie do kluczowego zjawiska migracji zarobkowej Polaków do Niemiec w tamtym okresie. Krytycznym i ironicznie kontrastującym elementem jest mała, przyszyta metka z napisem „MADE IN POLAND”. To zderzenie poczucia dumy narodowej (metka) z faktyczną ekonomiczną dominacją trafnie oddaje ambiwalentny charakter wolności i swobody w nowym, otwartym gospodarczo układzie międzynarodowym.

Poziom i skala zgłoszeń do Ogólnopolskiego Konkursu Graficznego Wolność i Swoboda – zarówno pod względem artystycznym, jak i pokoleniowym – potwierdziły, że lata 90. wciąż stanowią żywe i inspirujące źródło kulturowe dla twórców. Techniki, od pracochłonnych linorytów po precyzyjną grafikę komputerową, złożyły się na wielowymiarowy obraz polskiej tożsamości po transformacji – rozedrganej, pełnej sprzeczności, ale i autentycznej radości z odzyskanej swobody.

Już dziś zapraszamy na wernisaż, który będzie miał miejsce 11 listopada o godz. 18.30 w galerii Centrum Kultury Agora.